Vele oogziekten kunnen aanleiding geven tot een rood oog en een pijnlijk oog. Meestal leidt een ontsteking tot het uitzetten van de vele bloedvaten van het slijmvlies waardoor het oog roder wordt. De meest voorkomende oorzaken kunnen basaal zijn als: droge ogen, ooglidontsteking (blefaritis), aandoeningen van de klieren van de oogleden, ooglidafwijkingen, aandoeningen van het slijmvlies: allergische of epidemische conguntivitis, een bloeding onder het slijmvlies. Het rode oog blijkt ook als een symptoom van een van de serieuze oogziekten te zijn: een ontsteking van de harde oogrokaandoening van het hoornvlies (keratitis), aandoening van het regenboogvlies (uveïtis), acuut glaucoom of zwellingen achter de oogbol.

De conjunctiva is de slijmvliesbekleding van de binnenzijde van de oogbol en de oogleden. Conjunctivitis is de medische term voor een ontstoken slijmvlies.
Een conjunctivitis kan meerdere oorzaken hebben. De meest voorkomende oorzaak is een infectie met een virus of een bacterie.
Ook een allergie, het “droge ogen” syndroom of irriterende stoffen in de omgeving kunnen een rood oog veroorzaken.
De klachten kunnen bestaan uit jeuk, branden, gevoel alsof er wat in het oog zit en pijn. Het klinisch beeld kan bestaan uit: lichtschuwheid, tranen, ooglidkramp, roodheid, zwelling van het slijmvlies, en afscheiding (waterig, slijmerig, etterig, draderig of bloedig).

Blepharitis is een ooglidrandontsteking en een vaak langdurige (chronische) ontsteking van de ooglidrand waarbij de haarzakjes en de talgkliertjes (Meibomse klieren) in het ooglid ontstoken zijn. Het is een veel voorkomende oorzaak van oogirritatie en komt op alle leeftijden en bij alle rassen voor. Een blepharitis geeft dan ook vaak klachten van “droge ogen”: jeuk, irritatie, zandkorrelgevoel, branderigheid, vermoeide ogen, tranende of droge ogen, leesklachten, afscheiding, rode ogen, zwaar gevoel en wisselend zicht.

Episcleritis is een acute, relatief milde ontsteking van het oppervlakkige bindweefsel liggend op de harde oogrok. Het is een onschuldige, maar vaak terugkerende ontsteking.
Er zijn vaak geen of slechts milde klachten van gelocaliseerde roodheid, gevoeligheid, irritatie, zandkorrel gevoel en tranen. Het gezichtsvermogen is zelden aangedaan.

Scleritis is een zeldzamere, maar ernstigere aandoening dan de episcleritis. De harde oogwand (sclera) is aangedaan. De ontsteking gaat gepaard met een diepere roodheid van de sclera. De klachten kunnen bestaan uit een doffe/borende pijn uitstralend naar het voorhoofd, de kaak, de wang, de tanden of het oor, een vermindering van het gezichtsvermogen.
Het is een ontsteking veroorzaakt door het immuun- of afweersysteem.

Staar is een vertroebeling van de lens in het oog. Als de ooglens troebel is, worden de lichtstralen in hun beloop gestoord, waardoor er een onscherp beeld op het netvlies ontstaat.
Ouderdomsstaar is de meest voorkomende vorm en is een gevolg van het ouder worden. De eiwitten in de normale lens gaan in de loop der jaren samenklonteren waardoor de lens minder helder wordt. Het gezichtsvermogen wordt daarmee steeds slechter. De snelheid van verslechtering is van persoon tot persoon verschillend. De vorming van staar is meestal een traag proces in verschillende gradaties.

De eigen lens bevindt zich in een flinterdun zakje (lenskapsel). Bij een staaroperatie wordt de ooglens verwijderd uit zijn kapsel en wordt er een kunstlens teruggeplaatst in het oorspronkelijk kapsel ( lenszakje). In de meeste gevallen blijft het lenszakje mooi helder waardoor de lichtstralen (beelden) goed op het netvlies terecht komen. Na een staaroperatie kan het achterste deel van het kapsel soms wat troebel worden waardoor de gezichtsscherpte weer geleidelijk aan vermindert. Deze nastaar kan met de laser worden verwijderd.

Hoge bloeddruk heeft nadelige effecten voor het netvlies, het vaatvlies en de oogzenuw. Globaal kunnen afwijkingen van de netvliesvaten ontstaan door hypertensive veranderingen (overvulling van vaten) en arteriosclerotische veranderingen (aderverkalking). Ernstige hypertesie kan uiteindelijk leiden tot verschillende afwijkingen: afsluitingen van kleine slagaders (arterie): retinale arteriele oclussies, zelfsluitingen van kleine venen: retinale veniouze occlussies, retinale macroaneurysma, afsluiting oogzenuw of uitval van hersenzenuwen die de oogspieren aansturen.

Leeftijdsgebonden maculadegeneratie is een oogaandoening waarbij er schade ontstaat aan de zogenaamde gele vlek (macula). Degeneratie “slijtage of veroudering” wil zeggen dat er veranderingen optreden waardoor de normale functie wordt aangetast. Door een maculadegeneratie wordt het scherpe zien aangetast. Bij AMD neemt het centraal zien af, het perifere zien blijft altijd intact. De klachten bestaan uit: minder goed of wazig zien (vaak in een korte tijd), het zien van een vlek in het centrum of een vervorming van het beeld.
Oorzaken en risicofactoren voor AMD zijn: leeftijd, erfellijkheid, roken en voeding.

Een maculagat is een gaatje in het netvlies in de gele vlek. Vaak functioneert het netvlies rondom het gaatje ook niet goed doordat er wat vocht onder zit. Aangezien de macula het gebied is waarmee we scherp zien, zal een maculagat een vermindering geven van het gezichtsvermogen. Men ziet centraal een wazige vlek. Vaak ligt het gezichtsvermogen tussen de 5 tot 40%. Ook zal de patiënt de beelden vertekend kunnen waarnemen. Bijv de badkamertegels, dakgoot, luxaflex, etc. lopen niet meer mooi recht maar golvend.
Het maculagat leidt zonder behandeling niet tot blindheid, maar wel tot slechtziendheid.

Op het oog rust een traanlaagje. Dit traanlaagje bevat traanvocht en dient ervoor om het oog te bevochtigen en het hoornvlies te beschermen tegen uitdroging en vuil.
Bij elke knipperslag van de oogleden wordt traanvocht in een dun laagje gelijkmatig over het oog verdeeld. Dit dunne laagje wordt de traanfilm genoemd. een optimale traanfilm is ook nodig voor een optimale breking van licht en beelden zodat we deze beelden scherp kunnen zien. Ogen zijn droog als er te weinig tranen zijn of als de tranen van slechte kwaliteit zijn, waardoor het oog niet goed vochtig wordt gehouden.

Een tumor is een gezwel. Dit kan zowel een goedaardig (benigne) als een kwaadaardig (maligne) gezwel zijn. Tumoren komen relatief vaak voor op de oogleden of rondom de oogleden. Het verstandig om ieder nieuw knobbeltje, zweertje, schilferig of rood plekje dat na 1,5 – 2 maanden niet spontaan verdwijnt te laten beoordelen door een oogarts.

Er zijn vele oorzaken van een tranend oog. Een of meerdere van de drie genoemde factoren kunnen afwijkend zijn: te hoge traanproductie, pseudotranen (waarbij het oog traant omdat het eigenlijk te droog is), een functiestoornis van de traanpomp (bijvoorbeeld: een te slap ooglid, afwijkingen/littekens van de huid van het ooglid, verlamming van de spieren van het ooglid en aangezicht), afwijkingen van het traan-afvoersysteem ( de traanpunt, het traankanaaltje, de traanzak en/of het traanneuskanaal.